Wat is zelfbepaling?
Dit is zelfbepaling
Zelfbepaling komt uit de “self determination theory” van Ryan en Deci.
Zelfbepaling wil zeggen dat alle mensen drie gemeenschappelijke behoeften hebben:
- competentie, je situatie of taak aan kunnen
- relaties, in sociaal contact zijn
- autonomie, zelfstandig kunnen handelen.
Zelfbepaling is een bron van ontwikkelen en functioneren
Zelfbepaling is de vertaling van het Engelse woord Selfdetermination. Dit begrip gaat over persoonlijke ontwikkeling en zelfstandig functioneren. Volgens de theorie kan er pas sprake zijn van zelfstandige ontwikkeling en functioneren indien mensen autonoom gemotiveerd zijn. Dat wil zeggen: als zij iets doen omdat zij het leuk vinden om te doen of omdat zij het belangrijk vinden te doen. Daarbij moet er sprake zijn van zelfbepaling: daarvan is er spraken als iemand iets doet op basis van intrinsieke motivatie en van zelf regulering. Eenvoudig gezegd: je zet je in voor een doel als je het leuk vindt om te doen en als je zelf bepaalt hoe je dat gaat aanpakken.
Wat levert zelfbepaling op?
Een grotere mate van zelfbepaling heeft belangrijk effecten. Er is voldoende onderzoek dat uitwijst dat een grotere mate van zelfbepaling goede gevolgen heeft voor mensen en voor wat zij bereiken. Belangrijk is dat “zelfbepalende” mensen meer gemotiveerd zijn om iets te doen en daardoor verder komen met wat zij doen: dat zij betere resultaten behalen. volgens de theorie zijn er meerdere effecten”. Zelfbepaling helpt mensen doordat zij
- Wat zij doen ook echt leuk vinden en belangrijk vinden
- Wat ze doen, doen ze met meer inzet en concentratie en ze gaan er langer mee door
- Ze zijn gemakkelijker in staat om iets nieuws te leren of om nieuwe stappen te zetten
- En daardoor behalen zij met betere resultaten met de dingen die zij doen.
Vier onderdelen van zelfbepaling
Wil je het bovenstaande over zelfbepaling toepassen op jezelf en op wat je doet, dan kun je jezelf vier vragen stellen:
Wil ik dit zelf?
De genoemde autonomie gaat over “iets zelf willen”. Je voelt je autonoom als je zelf ergens voor besloten hebt, als je zelf hebt kunnen beslissen wat je doet en hoe je het doet. Voorbeelden:
- Ik doe iets waar ik zelf voor heb gekozen
- Het is mijn eigen keuze dat ik hierbij betrokken ben
- Ik heb zelf uitgedacht hoe en wanneer ik dit ga doen.
Waarom doe ik dit?
Hiermee gaat het om de intrinsieke motivatie: die motivatie die heb je als je iets kiest wat voor jouzelf belangrijk is, wat past bij jouw eigen motieven. En jouw belangen en motieven kunnen verschillen van die van anderen. Voorbeelden:
- Dit vind ik leuk om te doen en om mee bezig te zijn
- Dit levert mij iets op wat belangrijk voor mij is
- Ik doe iets wat waardevol is.
Met wie en voor wie?
Andere mensen zijn belangrijk voor je. Relaties met anderen spelen daarom een rol bij het gevoel van zelfbepaling. Er kunnen verschillen zijn wat mensen daarbij voor je betekenen. Voorbeelden:
- Dit wordt gewaardeerd door mensen die belangrijk voor mij zijn
- Dit doe ik met mensen waar ik graag mee omga
- Hier hebben mensen wat aan.
Kan ik dit aan?
Iets aan kunnen gaat verder dan het kunnen. Misschien kun je nu al iets maar hetis net zo belangrijk dat je er op vertrouwt dat je het ooit zult kunnen, dat je het gaat leren of dat je het gaat oplossen. Voorbeelden:
- Fouten maken hoort er gewoon bij
- Het gaat het mij later wel lukken en ik ga hier uitkomen
- Ik kan ook anderen inschakelen om dit op te lossen.
Check je zelfbepaling
met de vier onderdelen van zelfbepaling kun je een “checklist voor zelfbepaling ” afvinken. zie hieronder
slecht voor zelfbepaling
goed voor zelfbepaling
- iets doen om dat je ertoe verplicht wordt
- steeds gestoord worden in wat je doet
- je doet het omdat anderen het je opleggen
- je tijd besteden aan wat je onbelangrijk vindt
- niet terecht kunnen bij anderen
- je oneerlijk behandeld voelen
- je gevangen voelen in een routine
- iets moeten doen wat niet bij je opleiding of werk hoort
- ruimte om je eigen aanpak te bepalen
- zelf besluiten om iets te doen
- iets doen wat je belangrijk vindt
- plezier hebben door er mee bezig te zijn
- jezelf onderdeel voelen van een team
- gewaardeerd worden voor wat je doet
- dingen bijleren en je ontwikkelen
- je uitgedaagd voelen in je vak
De gevolgen van zelfbepaling
- je met moeite tot iets zetten
- de dingen met tegenzin doen
- sneller opgeven als iets niet lukt
- gevoeliger zijn voor stress
- je tijd besteden aan wat je onbelangrijk vindt
- ontevreden zijn over je resultaten
- met plezier dingen oppakken
- plezier hebben in wat je doet
- doorzetten als het tegenzit
- gemakkelijker tegen de dingen aankijken
- bijleren en nieuwe stappen zetten
- het gevoel hebben meer voor elkaar te krijgen